Higiena głosu

Wychowanie i medycyna 20 Nr 2 (67) luty 2017

Głos jest podstawowym narzędziem komunikacyjnym, ponieważ łączy ludzi. Posługujemy się nim od chwili urodzenia. Możliwości naszego głosu wpływająna atmosferę komunikacji, na relację, nawiązującą się między nami– jako nadawcami komunikatu a słuchaczami – czyli jego odbiorcami.Głos jest zjawiskiem akustycznym. Wydychane powietrze wprawia w drganiawięzadła głosowe, które rytmicznie i bardzo szybko oddalają się i zbliżają do siebie dając początek fali głosowej.

Zdajemy sobie sprawę, że nadużycie głosu prowadzi do chrypki, kaszlu, a nawet bezgłosu. Sięgamy wtedy po medykamenty, które na krótko poprawiają emisję. Warto jednak dbać o higienę tego narządu codziennie. Umiejętność ta dotyczy nie tylko dorosłych, lecz przede wszystkim dzieci.
Rodzice często pytają o znaczenie terminu „higiena głosu”. Czy specjalne zabiegi adresowane są jedynie do wąskiej grupy ludzi, dla których głos stanowi podstawowe narzędzie pracy? Dobitnie podkreślić należy, że powyższe pojęcie nie odnosi się wyłącznie do osób zawodowo korzystających z głosu. Higiena głosu polega naprawidłowym oraz systematycznym dbaniu o właściwy rozwój i funkcjonowanie całego aparatu fonacyjnego. Nawyk ten musimy wpajać dzieciom od najmłodszych lat. Zwłaszcza dziś, kiedy coraz więcej przedszkolaków ma problem z przeciążonymi strunami głosowymi (pojawiają się u nich przewlekłe stany zapalne krtani, odchrząkiwania, pokasływania).
Na jakość głosu i jego funkcjonowanie wpływa wiele czynników. Nie sposób wymienić ich wszystkich. Skupię się zatem na codziennych zabiegach, które (mam nadzieję) pomogą w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania głosu, szczególnie u naszych pociech.
Przede wszystkim zadbajmy o otoczenie. Pilnujmy, aby temperatura w pomieszczeniach nie była za wysoka. Często wietrzmy nasze domy i nawilżajmy w nich powietrze. Starajmy się, aby dzieci nie przebywały w miejscach zakurzonych lub zadymionych.
Nawilżaniu śluzówki gardła służy nie tylko dostarczanie odpowiedniej porcji płynów, lecz także przebywanie na świeżym powietrzu. Należy jednak ograniczyć posługiwanie się głosem podczas zimowych spacerów. Nie pozwalajmy dzieciom krzyczeć, przekrzykiwać się, a nawet mówić podczas wysiłku fizycznego.
Dostosujmy ubranie adekwatnie do pogody. Niezależnie od pory roku okolice krtani nie powinny być przegrzane. Nie zakładajmy dzieciom szalika na nos i usta. Pilnujmy jedynie, aby podczas spaceru oddychały torem nosowym.
Codziennie dbajmy o higienę jamy ustnej i gardłowej.Większość dzieci, rodząc się, zdobywa umiejętność prawidłowego fizjologicznego śródżebrowego oraz brzuszno-przeponowego toru oddechowego. Zdolność tę należy rozwijać, aby oddech współgrał z mową. Ta sprawność, choć wydawałoby się naturalna, sprawia naszym pociechom coraz większe trudności. Dzieci zbyt łapczywie pobierają powietrze, ich wypowiedzi są przerywane, często nie są w stanie dokończyć rozpoczętego zdania. Możemy temu przeciwdziałać, stosując zabawy oddechowe. Ważne, żeby podczas tego typu zajęć wydłużać fazę oddechową. Należy uczyć mówienia pełnymi zdaniami na jednym wydechu. Starajmy się, aby podczas tych ćwiczeń dzieci były rozluźnione.
Istotnym elementem higieny głosu jest sprawna budowa i działanie aparatu artykulacyjnego. Wszelkie nieprawidłowości związane z ukształtowaniem czy funkcjonowaniem języka, podniebienia i warg wpływają na nieprawidłowe artykułowanie głosek, a co za tym idzie –nadwyrężanie naszego aparatu mowy.
Uczulajmy dzieci na to, żeby mówiły wyraźnie, a nie głośno. Starajmy się, aby nie krzyczały, lecz wypowiadały się bez nadmiernego obciążania strun głosowych.
Niezmiernie ważnym okresem, z perspektywy dalszej sprawności głosu, jest wiek dojrzewania. W tym czasie, poprzez zmiany hormonalne, następuje naturalne przekrwienie strun głosowych. Objawem tego jest męczliwość oraz tzw. piszczenie. W momencie dojrzewania należy pamiętać o zasadzie: „nie za długo, nie za głośno, nie za wysoko”. Po okresie mutacji następuje etap stabilizacji głosu, a aparat głosowy jest w pełni uformowany.
Higiena głosu nie ogranicza się jedynie do profilaktycznych działań w pierwszym okresie życia, lecz dotyczy także osób dorosłych. Jednak pozytywne nawyki, które zostaną przekazane dzieciom przez rodziców, wpłyną na ich prawidłowy rozwoju oraz sprawne funkcjonowanie narządu głosowego.
Dbajmy zatem o głos, bo jest nie tylko narzędziem komunikacji, ale także wizytówką, służącą nam przez całe życie!

Joanna Pniewska
www.logopeda-jozefow.pl